NIEPEŁNOSPRWNOŚĆ INTELEKTUALNA
Niepełnosprawność intelektualna to złożone zaburzenie o heterogenicznych objawach, różnym nasileniu i trudnej do przewidzenia dynamice. Wpływa nie tylko na funkcjonowanie poznawcze człowieka, ale także na osobowość i funkcjonowanie społeczne.
W zależności od tego, jak głęboki jest deficyt poznawczy w porównaniu do normy wiekowej, mówimy o niepełnosprawności intelektualnej w stopniu lekkim, umiarkowanym, znacznym i głębokim.
W obszarze edukacji mamy także do czynienia z tzw. pograniczem normy intelektualnej. Uczeń o inteligencji niższej niż przeciętna realizuje standardowy program nauczania (podobnie jak uczeń z upośledzeniem w stopniu lekkim), choć wymaga wsparcia ze strony nauczyciela, a w szczególności:
- zmniejszania ilości, stopnia trudności i obszerności zadań
- dzielenia materiału na mniejsze partie, wyznaczanie czasu na ich opanowanie i odpytywanie,
- wydłużania czasu na odpowiedź, przeczytanie lektury
- wprowadzania dodatkowych środków dydaktycznych
- odwoływania się do znanych sytuacji z życia codziennego,
- formułowania pytań w formie zdań o prostej konstrukcji
- częstego monitorowania samodzielnej pracy w celu udzielania dodatkowych wyjaśnień
- zajęć korekcyjno – kompensacyjnych i wyrównawczych w miarę potrzeb
Jeśli IQ mieści się w tym przedziale pomiędzy 69 do 50 ptk. w skali Wechslera, diagnozą jest lekkie upośledzenie umysłowe.
Do najbardziej charakterystycznych cech osób z lekkim upośledzeniem umysłowym należą:
- opóźniony rozwój ruchowy,
- brak precyzji w ruchach i słaba koordynacja ruchowa
- opóźniony rozwój językowy, ubogie słownictwo czynne i bierne, zwłaszcza w zakresie pojęć abstrakcyjnych
- opóźnione myślenie konkretne i obrazowe (stagnacja umysłowa)
- znacznie obniżone umiejętności myślenia abstrakcyjnego (rozumowanie, uogólnianie, porównywanie, świadomość związków przyczynowo – skutkowych)
- mała samodzielność myślenia,
- bezkrytyczność i podatność na sugestie
- trudności w nauce (problemy z koncentracją, ograniczona uwaga, słabe zdolności percepcyjne, słaba pamięć, przewaga pamięci mechanicznej, wolne tempo uczenia się, słaba zdolność do syntezy zdobytej wiedzy).
- niedojrzałość procesów emocjonalnych, impulsywność, słaba kontrola emocji, pragnień i impulsów, egocentryzm.
Osoby z lekkim upośledzeniem umysłowym nie są w stanie zrozumieć złożonych zjawisk społecznych, dlatego samodzielne funkcjonowanie jest utrudnione. Są w stanie samodzielnie wykonywać obowiązki domowe i proste prace fizyczne, lecz w bardziej złożonych sytuacjach życiowych mogą potrzebować wsparcia i nadzoru. Ograniczenia te powodują, że zakres dostosowania wymagań edukacyjnych do możliwości
i potrzeb ucznia jest znaczenie szerszy, niż w przypadku ucznia z pogranicza normy intelektualnej.
Osoby z IQ pomiędzy 49-35 w skali Wechslera nazywane są umiarkowanie upośledzonymi umysłowo. Osoby z takim deficytem umysłowym często przejawiają następujące cechy:
- znacznie opóźniony i poważnie zaburzony rozwój ruchowy, co częściowo ogranicza możliwości poruszania się, wykonywania czynności samoobsługowych i higienicznych.
- zaburzenia mowy, afazja, mowa niegramatyczna, mały zasób słownictwa czynnego i biernego
- znaczne problemy z przyswajaniem pojęć abstrakcyjnych,
- zdolność posługiwania się językiem ograniczona do prostego przekazywania informacji
- trudności w nauce (znacznie obniżona koncentracja, zdolność do wykonywania tylko prostych, mechanicznych zadań, obniżone zdolności percepcyjne, ograniczona pojemność pamięci, bardzo wolne tempo uczenia się
- trudności w rozumieniu powiązań logicznych.
- znaczne problemy z rozumieniem i przestrzeganiem norm społecznych
- znaczne upośledzenie umiejętności komunikacyjnych i interpersonalnych
- duża wrażliwość
- silna potrzeba zapewnienia, akceptacji, czułości i kontaktu.
Osoby z umiarkowanym upośledzeniem umysłowym są w stanie wykonać tylko podstawowe i bardzo proste zadania, takie jak pisanie, czytanie i liczenie. Wymają jednak stałej ochrony, opieki i nadzoru, co bez wspomagania ze strony dedykowanego uczniowi asystenta szkolnego daje mają szansę na pełne uczestniczenie w życiu klasy i adekwatną stymulację intelektualną.